Loài khủng long nào nhanh nhất hành tinh?

Dù sử dụng nhiều cách như nghiên cứu dấu chân, lập mô hình máy tính, các chuyên gia vẫn rất khó xác định tốc độ chính xác của khủng long.

Con người đã biết khá nhiều thông tin về khủng long, những sinh vật tuyệt chủng cách đây 60 triệu năm. Để tìm hiểu hành vi của chúng, giới khoa học thường phải kết hợp nhiều phương pháp vì các hoạt động hiếm khi được lưu giữ trong hóa thạch. Ví dụ, con đường dấu chân là một cách để xác định hành vi của chúng. Vậy tốc độ của chúng là bao nhiêu và đâu là loài khủng long nhanh nhất?

Mô phỏng khủng long Velociraptor. (Ảnh: Alamy).

Giới khoa học không chắc chắn tuyệt đối về loài khủng long nhanh nhất, nhưng có một số ý "ứng viên" tiềm năng. Một ứng cử viên nặng ký là Ornithomimosauria, nhóm khủng long trông hơi giống đà điểu hiện đại. Ngày nay, đà điểu là nhóm chim không bay nhanh nhất hành tinh. Với cơ thể nhẹ, dáng đi đặc biệt và chiều cao đáng kinh ngạc - lên tới 2,8m - chúng có thể đạt tốc độ 55 - 70km/h.

Một đặc điểm giải phẫu có thể phản ánh tốc độ của động vật là chiều dài đùi và cẳng chân. Đặc điểm này có thể được đưa vào mô hình để ước tính tốc độ của khủng long. Theo tiến sĩ David Button, nhà nghiên cứu khủng long tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London, những ước tính như vậy cho thấy Velociraptor đạt tốc độ khoảng 40km/h, ít nhất là trong các đợt chạy ngắn.

"Theo tiêu chuẩn của khủng long, mức này khá nhanh nhưng vẫn không phải nhanh nhất. Danh hiệu đó thuộc về Ornithomimosauria, nhóm khủng long có cẳng chân rất dài và được cho là có thể chạy nhanh như đà điểu - sinh vật giống chúng về ngoại hình", Button nói.

Với biệt danh "kẻ bắt chước chim", Ornithomimosauria thường được coi là ứng viên hàng đầu cho nhóm khủng long nhanh nhất. Theo Encyclopedia of Alabama, tốc độ ước tính của chúng lên tới 48km/h, nhưng kỷ lục này rất khó xác minh. Điều này một phần do bằng chứng mà giới chuyên gia phải sử dụng khi xác định tốc độ của khủng long. Có thể một số loài khủng long chạy rất nhanh, nhưng việc phân biệt dấu chân của chúng rất khó.

Mô phỏng khủng long Ornithomimosauria. (Ảnh: Masato Hattori).

Con đường dấu chân là một cách để nghiên cứu tốc độ di chuyển của khủng long. Bằng cách xem xét chuỗi dấu chân mà một cá thể để lại, các chuyên gia có thể đưa ra ước tính sơ bộ dựa trên bước chân và kích thước bàn chân. Theo Bảo tàng Cổ sinh vật thuộc Đại học California, tốc độ nhanh nhất của khủng long khi ước tính theo con đường dấu chân là 43,5 km/h, sánh ngang với vận động viên điền kinh nổi tiếng Usain Bolt.

Tuy nhiên, giới khoa học không thể xác định chắc chắn tốc độ này thuộc về loài khủng long nào. Nhiều dấu chân khủng long trông giống nhau nên việc xác định loài chỉ dựa trên con đường dấu chân không hề dễ dàng. Một vấn đề khác là những con đường dấu chân được bảo tồn tốt nhất trên nền đất mềm - môi trường không lý tưởng cho việc chạy nhanh. Vì vậy, chúng chỉ mang đến thông tin hạn chế về tốc độ của khủng long.

Thay vì con đường dấu chân, một nghiên cứu của nhóm chuyên gia tại Đại học Manchester trên tạp chí Proceedings of the Royal Society B mô hình hóa tốc độ chạy của khủng long dựa trên thông tin giải phẫu học. Họ tạo ra các mô hình máy tính về cơ xương khớp để dự đoán tốc độ của 3 loài hai chân còn tồn tại (đà điểu Emu, đà điểu Struthio, con người) và 5 loài đã tuyệt chủng (khủng long Compsognathus, Velociraptor, Dilophosaurus, Allosaurus, Tyrannosaurus). Trong số đó, nhóm khủng long nhanh nhất là Compsognathus.