Những điều thú vị về bộ não

Bộ não nam và nữ không có sự khác biệt, não luôn thay đổi, não đang trở nên nhỏ dần... là những khám phá thú vị của các nhà khoa học về bộ não người.

Những điều thú vị có thể bạn chưa biết về bộ não

Ảnh: TTO

Bộ não nam và nữ không có sự khác biệt

Người ta thường cho rằng não bộ của phụ nữ và nam giới thường khác nhau. Thực tế không phải vậy mà chỉ có các hormone tác động lên sự phát triển não của nam và nữ theo những cách không giống nhau mà thôi.

Bộ não chưa bao giờ ngừng thay đổi

Khoa học từng cho rằng một khi bạn trưởng thành, não của bạn sẽ mất khả năng hình thành các kết nối thần kinh mới. Điều này đã được chứng minh là sai lầm.

Một nghiên cứu vào năm 2007 trên một bệnh nhân tai biến mạch máu não cho thấy não của cô đã thích ứng với tổn thương dây thần kinh hình ảnh bằng cách lấy thông tin tương tự từ những dây thần kinh khác. Những nghiên cứu mới hơn chứng tỏ não bộ người trưởng thành vẫn có thể hình thành nhiều dây thần kinh mới.

Các nghiên cứu về tư duy thậm chí còn phát hiện sự rèn luyện trí não với cường độ cao có thể làm thay đổi cả cấu trúc lẫn chức năng của não.

Não là một “câu lạc bộ quý tộc”

Giống như những người bảo vệ trước cửa các câu lạc bộ ban đêm, có những tế bào lập thành một bức màng bảo vệ não, chỉ cho một vài tế bào có thể lọt vào “căn phòng não bộ” được canh phòng rất cẩn mật.

Quy trình “canh phòng” này khá phức tạp với một hệ thống các tế bào, mao mạch lớn nhỏ liên kết với nhau. Chỉ có những tế bào cung cấp protein đặc biệt mới lọt qua được bức phòng vệ để cung cấp cho não chất dinh dưỡng. Ngoài ra, chỉ có một vài ngoại lệ rất đặc biệt khác là tiếp cận được với não.

Bức màng này bảo vệ não rất hiệu quả, nhưng đồng thời cũng ngăn chặn các loại thuốc tác động đến não. Trong nỗ lực điều trị các khối u, bác sĩ có thể dùng thuốc để phá vỡ mối liên kết của bức màng chắn, nhưng hành động này có thể tác động xấu đến não.

Một cách mới để xâm nhập qua các rào chắn này là dùng công nghệ nano. Một nghiên cứu mới xuất bản năm 2009 trên tạp chí Nghiên Cứu Ung Thư cho thấy các “chiến binh”nano có thể đi xuyên qua bức màng chắn và dính chặt vào các khối u gây ung thư. Trong tương lai, sự kết hợp giữa công nghệ nano và hóa trị có thể là một cách hữu hiệu để tiêu diệt các khối u.

Tế bào não hầu hết là tế bào thần kinh?

Không phải vậy, vì khoa học đã chứng minh các tế bào thần kinh chỉ chiếm 10% tổng số tế bào não. 90% còn lại, vốn chiếm một nửa khối lượng não, gọi là “tế bào thần kinh giao” (tức “glia”, trong tiếng Latin nghĩa là “keo dán”).

Các nhà thần kinh học vốn nghĩ đơn giản “tế bào thần kinh giao” là một thứ keo dán kết dính các tế bào thần kinh với nhau, nhưng những nghiên cứu gần đây cho thấy các tế bào này có tầm quan trọng hơn nhiều. Một bài báo khoa học trên tạp chí Current Opinions đã chứng minh vai trò của những tế bào “vô thừa nhận” này: chúng sắp xếp lại những tín hiệu thần kinh mạnh quá mức, nhằm bảo vệ sự phát triển và điều chỉnh của các xinap (là phần đầu nối giữa các tế bào thần kinh).

Ảnh: TTO

Ta thông minh nhờ những nếp gấp não

Điều bí mật nào tạo nên loài người khôn ngoan ngày nay? Câu trả lời là những nếp gấp não.

Bề mặt vỏ não là một nơi phức tạp gồm rất nhiều nếp gấp, nếp gấp hằn mờ gọi là sulci, hằn sâu gọi là gyri. Những nếp gấp, uốn khúc cho phép bộ não tiết kiệm diện tích và do đó tăng cường khả năng xử lý cao hơn nhờ vào sự nhỏ gọn của hộp sọ.

Bộ não ngốn rất nhiều năng lượng

Não của con người hiện đại là một lò năng lượng thật sự. Chiếm khoảng 2% trọng lượng cơ thể nhưng não tiêu tốn khoảng 20% lượng oxy trong máu và 25% lượng đường glucose của toàn cơ thể.

Não đang trở nên nhỏ dần

Theo nhà cổ nhân loại học John Hawks, những dữ liệu khảo cổ thu thập ở Trung Quốc, châu Âu, Nam Phi và Úc cho thấy bộ não ngày nay đã thu nhỏ lại 150cm3, chỉ còn cỡ 1.350cm3, tức nhỏ đi khoảng 10%.Các nhà nghiên cứu không hiểu lý do tại sao não lại thu nhỏ kích thước. Có giả thuyết cho rằng điều đó khiến não hoạt động hiệu quả hơn. Một số người khác nghĩ hộp sọ trở nên nhỏ hơn là do thực phẩm của chúng ta ngày càng dễ nhai hơn, thế nên một bộ răng hàm lớn không còn cần thiết nữa.

Dù sao đi nữa kích thước não cũng không có mối liên quan trực tiếp đến trí thông minh. Thế nên không thể kết luận rằng người tiền sử thông minh hơn con người ngày nay!

Não con người khá lớn

Não người lớn nặng khoảng 1,3-1,4kg. Một số nhà phẫu thuật thần kinh đã mô tả não giống như những ống kem đánh răng, thế nhưng theo bác sĩ Katrina Firlik, "thật ra não trông giống tàu hủ (đậu phụ) hơn”: khoảng 80% dung lượng hộp sọ là bộ não, phần còn lại là máu, dịch tủy, các đệm mô thần kinh… Nếu trộn lẫn tất cả, bạn sẽ có một dung dịch hỗn hợp khoảng 1,7 lít, đủ để bỏ vào một chai soda 2 lít!