Pháo mặt đất lắp trên tàu hải quân

Pháo hạm là hỏa lực không thể thiếu của tàu chiến đấu hải quân. Song qua thực tế phát triển và sử dụng, pháo hạm bộc lộ nhiều nhược điểm, uy lực hạn chế. Từ nhu cầu tăng cường hỏa lực cho tàu hải quân, các nước đã nghiên cứu, áp dụng giải pháp công nghệ cải hoán pháo mặt đất lắp lên tàu hải quân.

Việc cải tiến pháo mặt đất đưa xuống tàu không những tận dụng khả năng tăng cường uy lực chiến đấu, tầm bắn xa, lượng dự trữ đạn lớn, phản ứng nhanh, mà còn đạt hiệu quả kinh tế cao. Việc lắp đặt pháo mặt đất lên tàu được xem là giải pháp mang tính đột phá, đáp ứng nhu cầu chi viện hỏa lực gần bờ và tiến công các mục tiêu trên bờ, cũng như sử dụng trong đối hạm. Đưa pháo mặt đất lên tàu hải quân đang trở thành xu hướng phát triển mạnh mẽ của hải quân các nước trên thế giới.

Các nhà thiết kế tàu hải quân đều thống nhất cho rằng, các thế hệ tàu chiến mới không thể thiếu pháo hạm, đặc biệt là pháo tầm trung và tầm xa. Pháo hạm có những ưu thế về tính năng mà tên lửa có điều khiển và các loại vũ khí khác không có. Đó là khả năng tiến công các mục tiêu trên biển, trên bờ, trên không; là vũ khí bổ trợ tên lửa, hỏa lực mạnh, phản ứng nhanh, tác chiến tốt trong điều kiện nhiễu điện tử và thời tiết, khí hậu không thuận lợi. Bên cạnh đó, pháo mặt đất lắp trên tàu còn bảo đảm độ ổn định, hoạt động tin cậy và độ bền cao. Từ những năm 90 của thế kỷ trước, hải quân các nước châu Âu đã nghiên cứu cải hoán, đưa hệ thống pháo dã chiến 155mm lắp lên tàu. Hải quân Đức đã thử nghiệm cải hoán, lắp pháo tự hành 155mm PzH-2000 của lục quân lên tàu hộ vệ lớp F-124, trở thành pháo hạm hạng nặng. Việc nghiên cứu, lắp đặt thành công pháo tự hành PzH-2000 lên tàu đã mở ra hướng trang bị mới cho tàu chiến. Trên thực tế, ngoài tàu hộ vệ lớp F-124, hải quân Đức đã ứng dụng cải tiến, lắp pháo tự hành PzH-2000 cho một số loại tàu chiến đấu khác.

Dự án nghiên cứu cải hoán, lắp đặt pháo lựu tự hành AS-90 do Hãng BAe System triển khai lắp đặt trên tàu chiến đấu của hải quân Anh đang triển khai khả thi. Pháo lựu AS-90 cỡ nòng 155mm lắp lên tháp pháo hạm Mk-8 cỡ nòng 114mm, nhằm tận dụng kết cấu đồng bộ gồm hệ thống điều khiển hỏa lực chính xác và tự động hóa cao, thiết bị nạp đạn tự động, hệ thống chỉ huy-thông tin tin cậy và hệ thống phòng hộ NBC đầy đủ. Pháo lựu AS-90 bắn được nhiều loại đạn, tốc độ bắn nhanh đạt tới 18 phát/phút, góc tầm từ -5 đến 70 độ, góc quay 36 độ. Tầm bắn lớn nhất của pháo lựu AS-90 khi sử dụng nòng pháo dài 39 lần cỡ là 30km, với nòng dài 52 lần cỡ, cự ly bắn đạt 40km. Tuổi thọ nòng pháo theo tiêu chuẩn đạt hơn 5.000 phát bắn, trong khi tiêu chuẩn của NATO là từ 2.000 đến 2.500 phát bắn. Hải quân Anh đã thử nghiệm kiểm chứng pháo lựu AS-90 lắp trên tàu hộ vệ mang tên lửa Type-23, tàu khu trục lớp Shaffield Type-42. Trên cơ sở thành công của việc lắp pháo lựu AS-90 lên tàu, hải quân Pháp cũng đã thiết kế, cải hoán các loại pháo tự hành 155mm để lắp trên các tàu hộ tống đa nhiệm FMM trong những năm tới.

Một dự án cải hoán, lắp pháo mặt đất lên tàu chiến đấu đang chú ý là Thụy Điển với việc đưa pháo cối AMOS trang bị cho các tàu tiến công cao tốc lớp Type-90H. Pháo cối AMOS được phát triển để trang bị cho xe thiết giáp bánh xích CV-90 của Thụy Điển và xe thiết giáp bánh lốp XA-230 của Phần Lan. Pháo cối AMOS có hệ thống điều khiển hỏa lực bằng máy tính và bệ thiết kế với kết cấu hàn nối tiếp, chống được sức công phá của đạn súng máy 12,7mm và mảnh đạn pháo. Sau khi thử nghiệm thành công trên tàu cao tốc lớp 90H, hải quân Thụy Điển sẽ triển khai lắp đặt cối AMOS lên tàu chiến thế hệ mới vào năm 2010. Tàu chiến đấu mới lắp pháo cối AMOS có lượng giãn nước từ 40 đến 70 tấn, dài từ 20 đến 25m, dùng chi viện hỏa lực cho lực lượng tác chiến đặt biệt và lực lượng lính thủy đánh bộ, đổ bộ bờ biển.
Các dự án cải hoán pháo mặt đất lắp lên tàu chiến đấu hải quân đã và đang triển khai có tính khả thi và triển vọng thành công lớn. Việc bổ sung, kết hợp tính năng ưu việt, hỏa lực mạnh của pháo mặt đất đã tạo ra một bước mới trong phát triển vũ khí, đặc biệt là pháo hạm cho tàu chiến đấu trong thế kỷ 21.